آفتاب‌زدگی و درمان آن

علت آن حساسیت پوست به اشعه‌ی ماوراءبنفش است که منجر به قرمزی و ناراحتی می‌شود. حساسیت به نور، به صورت یک واکنش غیرطبیعی پوست به اثرات اشعه‌ی ماوراءبنفش نور خورشید تعریف می‌شود. این وضعیت گاهی در زمان تولد وجود دارد و گاهی در سال‌های بعدی حیات رخ می‌دهد.
موارد متنوعی وجود دارند که ممکن است باعث حساسیت به نور شوند، از جمله: داروهایی مثل تتراسایکلین، داروهای مدر (ادرارآور) و قرص‌های ضدبارداری خوراکی. هم چنین ممکن است حساسیت به نور در نتیجه‌ی مصرف مواد آرایشی خاص نیز به وجود آید. این وضعیت گاهی در افراد مبتلا به لوپوس ارتیماتوزسیستمیک (SLE)، که یک اختلال خود ایمنی است و در آن بدن به بافت‌های خود حمله می‌کند به وجود می‌آید. بعضی اوقات هیچ علت مشخصی وجود ندارد. در این موارد بیماری تحت عنوان حساسیت به نور اولیه خوانده می‌شود.

علایم آن:

این واکنش غالباً در قسمت‌هایی از بدن مثل دست‌ها و صورت که در معرض نور خورشید هستند ایجاد می‌شود. این حالت معمولاً در مدت کوتاهی پس از تماس با نور رخ می‌دهد، اما ممکن است برای 24 تا 48 ساعت به تأخیر افتد. علایم آن عبارتند از:
- راش قرمز و اغلب دردناک
- تاول‌های کوچک خارش‌دار
- پوسته‌ریزی پوست
در مرحله‌ی بعدی ممکن است ناخن‌ها از بسترشان بلند شوند. بعضی اوقات افراد مبتلا در معرض تابش دچار قرمزی منتشر در همه‌ی سطح پوست می‌شوند. در موارد نادر افراد دچار حساسیت به نور شدید قادر نیستند در هنگام روز از منزل خارج شوند.

آفتاب زدگی

آفتاب‌زدگی یا آفتاب‌سوختگی زمانی رخ می‌دهد که تشعشعات ماوراء بنفش موجود در نور خورشید به سلول‌های لایه‌ی خارجی پوست آسیب رسانده، منجر به درد، قرمزی و تاول شود. در وسط روز، زمانی که خورشید در بیشترین میزان تابش قرار دارد، احتمال آسیب بیشتر است، اما به طور کلی نور خورشید در هر زمانی از روز می‌تواند مضر باشد. آفتاب سوختگی حتی در زمان اسکی در هوای ابری هم ممکن است رخ دهد، زیرا تشعشعات ماوراء بنفش می‌توانند از پوشش ابری نیز نفوذ کنند. به ویژه بازتاب نور خورشید از آب یا برف نیز آسیب می‌رساند زیرا اثرات آن تشدید می‌شود.
افراد با پوست روشن بیشتر در معرض آفتاب‌سوختگی هستند زیرا پوست آن‌ها فقط مقادیر اندکی از رنگ دانه‌ی محافظت کننده‌ی ملانین را تولید می‌کند. آفتاب‌سوختگی یا تماس طولانی مدت با خورشید می‌تواند باعث پیری زودرس پوست شده، خطر پیدایش سرطان پوست را افزایش دهد. جهت جلوگیری از آفتاب سوختگی به طور منظم از نقاب یا کلاه‌های نقاب‌دار یا از فیلترهای آفتاب استفاده کنید و از تماس بیش از حد با نور خورشید اجتناب ورزید.

علایم آفتاب‌سوختگی:

آفتاب‌سوختگی می‌تواند فقط 30 دقیقه پس از تماس پوست با نور خورشید رخ دهد. ممکن است پیدایش علایم چند ساعت طول بکشد که عبارتند از:
- درد، قرمزی و گرمی پوست
- تورم در ناحیه مبتلا
- تاول زدن در موارد شدید
چند روز پس از آفتاب‌سوختگی اولیه، ممکن است پوست خشک شده و شروع به پوسته‌ریزی کند. آفتاب سوختگی شدید ممکن است همراه با گرمازدگی باشد که یک وضعیت بالقوه کشنده است.

درمان آن:

اگر دچار آفتاب‌سوختگی می‌شوید؛ در سایه مانده و مقادیر زیادی مایعات بنوشید. ممکن است بتوانید علایم را با استفاده از کرم‌های حاوی عصاره‌ی گیاه آلوئه‌ورا، لوسیون کالامین یا اسپری یا لوسیون‌هایی که حاوی ماده‌ی بی‌حس کننده‌ی لیدوکائین موضعی هستند، بر روی نواحی مبتلا تخفیف دهید.حمام و کمپرس سرد نیز ممکن است کمک کند. آفتاب سوختگی شدید نیازمند توجه پزشکی فوری می‌باشد و شما باید در اولین فرصت ممکن با پزشک مشورت کنید. در صورتی که شدیداً سوخته‌اید و دچار گرمازدگی نیز شده‌اید، نیاز به درمان فوری در بیمارستان خواهید داشت.

گرمازدگی

در یک محیط گرم بدن با انحراف گردش خون به پوست و تعریق، گرما را از دست می‌دهد و تعریق فراوان منجر به از دست دادن فراوان مایع و نمک می‌شود. این شرایط ندرتاً خطرناک است مگر این که تماس با گرما ادامه یابد. که در گرمازدگی مکانیسم‌های خنک کننده‌ی بدن از کار می‌افتند و دمای بدن افزایش می‌یابد. گرمازدگی معمولاً در درجه حرارت بالاتر از 40 درجه‌ی سانتی‌گراد (104 درجه‌ی فارنهایت) رخ می‌دهد و تحدید کننده‌ی حیات است.
خستگی ناشی از گرمازدگی در افراد سالم خصوصاً با فعالیت فیزیکی زیاد در هوای گرم ایجاد می‌شود. افرادی که از مناطق معتدل به مناطق گرمسیر سفر می‌کنند به زمان نیاز دارند تا به آب و هوای تازه عادت نمایند و در فعالیت دچار گرمازدگی نشوند و با خیال آسوده بتوانند فعالیت کنند. مکانیسم‌های خنک کننده‌ی بدن در کودکان و افراد مسن غیر کارآمد است که باعث شده آن‌ها نسبت به گرمازدگی حساس‌تر باشند. مرض قند، چاقی، اعتیاد به الکل و نارسایی احتقانی قلب، همگی باعث کاهش توانایی بیمار در از دست دادن حرارت می‌شوند. اسهال، کم آبی را تشدید کرده و باعث افزایش خطر گرمازدگی و خستگی ناشی از گرما می‌شود.  

علایم گرمازدگی

بعد از یک تماس طولانی با گرما علایم زیر ممکن است تظاهر یابند:
- تعریق شدید و فراوان
- خستگی
- گرفتگی عضلانی
- تهوع و استفراغ
- ضعف و سستی
- سردرد
اگر تماس با گرما ادامه یابد دمای بدن افزایش یافته و گرمازدگی رخ می‌دهد و علایم زیر را به وجود می‌آورد:
- تنفس سطحی و سریع
- گیجی و عدم آگاهی به زمان و مکان
- حمله‌ی تشنجی
در صورت عدم درمان گرمازدگی در عرض چند دقیقه منجر به کوما خواهد شد و مرگ به علن نارسایی کلیه، نارسایی حاد قلبی و یا آسیب مستقیم گرمای القا شده به بافت مغز اتفاق می‌افتد.

اقدامات مؤثر:

عوارض ناشی از گرما به راحتی قابل درمان هستند. فرد مبتلا باید در مکانی خنک استراحت کند (به طور ایده آل در یک مکان با تهویه‌ی مناسب) و تا زمانی که احساس بهبودی نکرده، مایعات نمکی و خنک را جرعه جرعه بنوشد. اگر به گرمازدگی مشکوک هستید بیمار را بلافاصله به بیمارستان انتقال دهید.

پیش‌گیری از آفتاب‌زدگی:

اگر خواستید در معرض آفتاب قرار بگیرید ولی از آفتاب‌زدگی پوست جلوگیری کنید؛ باید سفیده‌ی تخم‌مرغ یا لعاب به دانه یا پماد یا روغن زیتون یا روغن کنجد و یا روغن نارگیل را بر بدن بمالید.
* لوبیای مرمری یا لوبیای قرمز را خوب بپزید، بعد نرم بکوبید و خمیر مانند بر بدن بمالید.

درمان آفتاب‌زدگی:

اگر دچار آفتاب‌زدگی یا آفتاب‌سوختگی شده‌اید، برای درمان آن باید لعاب به دانه را روی آن بمالید.
* لوبیای مرمری یا لوبیای قرمز را بپزید، بعد بکوبید و مانند خمیر بر آن ضماد کنید.
* برگ‌های کاهو را بپزید و پس از سرد شدن بر موضع ضماد کنید.
* از مرهم نوره استفاده کنید که به طریق زیر درست می‌شود؛ مقداری آهک را در ظرفی ریخته و آب روی آن بریزید تا آن آب روی همه‌ی آهک ها را بپوشاند و پس از دو ساعت آب‌ها را خالی کرده و آهک را نرم کنید و دوباره آب بریزید و پس از 2 ساعت آب‌ها را خالی کنید و این کار را هفت مرتبه تکرار نمایید، بعد آهک‌ها را خشک کرده و با روغن گل یا روغن کنجد مخلوط کنید تا به صورت خمیر نسبتاً نرمی درآید و بر محل آفتاب‌زده بمالید، اگر به داروی فوق قیمولیا اضافه کنید بهتر است و اگر محل سوختگی را اول با روغن کنجد چرب کنید تا تسکین یابد و مرهم نیز آماده شود و بعد مرهم را بگذارید، بسیار عالی خواهد شد.
* پنج گرم سرمه را با 20 گرم پیه آب کرده مخلوط کنید و به صورت کرم بمالید و اگر درد شدید باشد، روغن گُل هم به آن اضافه کنید.
* حنا، بوره و مردارسنگ از هرکدام 5 گرم و دوده 2/5 گرم، همه را در نیم فنجان روغن کنجد مخلوط کنید و بمالید.
* اقاقیا را در روغن زیتون مخلوط کنید و بمالید.
* خاکستر برگ سرو سوخته شده را روی آن بپاشید.  

آفتاب‌زدگی شدید:

در صورتی که دچار آفتاب‌زدگی یا آفتاب‌سوختگی شدید شده‌اید؛ اول از آفتاب خارج شده و به سایه بروید، بعد با آب سرد بدن را کمپرس کنید و یا کیسه‌ی آب یخ را به سر و ستون فقرات قرار دهید و خود را به شدت باد بزنید، اگر شخص دیگری آفتاب‌زده شده و در حال آفتاب‌زدگی بی‌هوش شده بود، باید او را به شدت باد بزنید تا خنک شود و هوش آید، پس از به هوش آمدن، یک قاشق سولفات دو منیزی را در یک لیوان آب حل کنید و به او بخورانید.

سوزش آفتاب‌زدگی:

برای برطرف کردن سوزشی که بر اثر آفتاب‌زدگی می‌باشد، باید روغن نارگیل یا روغن زیتون را بر موضع بمالید.
* هویج خام را ریز رنده کرده و روی آن ضماد کنید و یا هویج خام را آب گرفته و بر موضع بمالید.  

بثورات ناشی از گرما (1)

نقاط متعدد کوچک، برآمده و خارش‌داریست که در آب و هوای گرم بر روی پوست ظاهر می‌شوند. این بیماری در شیرخواران و کودکان شایع‌تر است. چاق بودن و زندگی در آب و هوای گرم و مرطوب باعث به وجود آمدن این بیماری و نیز تحریک آن می‌شوند.
بثورات ناشی از گرما راش‌های شدیداً خارش‌داری هستند که به وفور در آب و هوای گرم ایجاد می‌شوند. این حالت زمانی رخ می‌دهد که غدد عرق توسط باکتری‌ها و سلول‌های مرده‌ی پوست مسدود شوند، در نتیجه عرق به دام افتاده و در غدد عرق باعث التهاب خفیف می‌شود. این ضایعه متشکل از نقاط یا تاول‌های کوچک، قرمز و خارش‌دار همراه با احساس سوزش یا سوزن سوزن شدن است.
شایع‌ترین محل‌های درگیر عبارتند از: دست‌ها، پاها، زیر بغل و قفسه‌ی سینه. این وضعیت بیشتر در افراد چاق به وجود می‌آید، زیرا راحت‌تر تحت تأثیر گرما قرار گرفته و عرق می‌کنند. شیرخواران و کودکان نسبت به بالغین احتمال بیشتری برای مبتلا شدن دارند. ضایعه در ناحیه‌ی پوشک یا بر روی صورت و قفسه‌ی سینه یا پشت به وجود می‌آید. ضایعه اغلب در عرض چند روز به طور خود به خود ناپدید می‌شود. این روند را می‌توانید با پوشیدن لباس‌های شل که از الیاف طبیعی ساخته شده و در نوزادان با عدم مصرف پوشک تسهیل کنید.

عرق سوزشدگی

اگر پوست بدن عرق‌سوز شده است خوردن ماءالشعیر یا آب لیمو شیرین مفید است.
برای درمان عرق سوزشدگی پوست هم باید آب کرفس تازه، سرکه و روغن کنجد را به نسبت مساوی مخلوط کنید و بمالید.
* هر روز محل بیماری را با اشنان بشویید، بعد گوگرد زرد، روغن بادام تلخ و تخم خرفه‌ی کوبیده شده را با روغن قطران مخلوط کرده و بر محل بمالید.
* گل بابونه، سبوس جو و مغز ناخنک را به نسبت مساوی بجوشانید و هر روز بدن را با آب آن بشویید، بعد آرد جو و حنا را با سرکه و روغن کنجد مخلوط کرده و بمالید.
* هر روز بدن را با آب جوشانده‌ی بابونه، مغز ناخنک و سبوس جو بشویید، بعد زاج سفید را در روغن قطران حل کنید و تخم‌کتان، تخم خرفه و تخم شنبلیله را نیز بجوشانید، بعد آب آن را اضافه کرده و آن مخلوط را بمالید.

پی‌نوشت‌ها:

1.Prickly heat

منبع مقاله :
حاجی شریفی، احمد، (1395)، دائرة المعارف گیاه درمانی ایران، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ پازدهم.